کد مطلب:161808 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:153
دروغ برای دفع ضرر
اول آن كه: در وقت ضرورت به دروغ گفتن به جهت دفع شر و خلاص شدن، آیا جایز است دروغ مطلقا یا جواز آن در آن وقت، مقید است به آن كسی كه نداند یا نتواند كه توریه كند؟ به این كه بگوید كلامی و قصد كند از آن، معنی صحیح واقعی را؛ ولكن غرضش در گفتن این كلام كه ظاهر معنی آن دروغ است و مخاطب به همان قناعت كرده، دست از او می كشد در مثل موارد مذكوره. و مثل آن كه كسی در خانه اذن می طلبد، خادم صاحب خانه به امر او یا به جهت میل او می گوید: «این جا نیست» و غرض او از این جا، محل معینی از خانه است كه در آن جا نیست ولكن آن شخص از كلمه این
جا، خانه، می فهمد (چنان كه ظاهر اوست)، پس بر می گردد. و در كتاب «سرائر» شیخ فقیه ابن ادریس حلی مروی است از ابن بكیر كه گفت: عرض كردم به حضرت صادق علیه السلام مردی است، كسی از او اذن می طلبد پس می گوید به كنیزك خود، بگو: این جا نیست؛ یعنی جای معین خالی از خانه. فرمود: باكی نیست و این دروغ نیست. [1] .
پس اگر بداند و بتواند توریه كردن را، به توریه سخن بگوید و از خود ضرر و شر را دفع كند و دروغ گفتن برای او جایز نیست؛ زیرا كه با دست زدن به توریه، ضرورتی ندارد به دروغ گفتن. و این مختار جماعتی از اكابر محققین است [2] و لكن در این مقام كلام بسیار است و محل آن فقه است و تكلیف هر مقلدی رجوع به مجتهدی است كه او را ملجأ خود قرار داده، به هر نحو اذن داد، به همان قسم عمل كند.
جا، خانه، می فهمد (چنان كه ظاهر اوست)، پس بر می گردد. و در كتاب «سرائر» شیخ فقیه ابن ادریس حلی مروی است از ابن بكیر كه گفت: عرض كردم به حضرت صادق علیه السلام مردی است، كسی از او اذن می طلبد پس می گوید به كنیزك خود، بگو: این جا نیست؛ یعنی جای معین خالی از خانه. فرمود: باكی نیست و این دروغ نیست. [1] .
پس اگر بداند و بتواند توریه كردن را، به توریه سخن بگوید و از خود ضرر و شر را دفع كند و دروغ گفتن برای او جایز نیست؛ زیرا كه با دست زدن به توریه، ضرورتی ندارد به دروغ گفتن. و این مختار جماعتی از اكابر محققین است [2] و لكن در این مقام كلام بسیار است و محل آن فقه است و تكلیف هر مقلدی رجوع به مجتهدی است كه او را ملجأ خود قرار داده، به هر نحو اذن داد، به همان قسم عمل كند.
[1] كتاب السرائر، ابن ادريس، تحقيق جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ج 3، ص 632 «عنه عن ابي عبدالله عليه السلام في الرجل يستاذن عليه فيقول لجاريته قولي ليس هو هاهنا. قل لا بأس ليس بكذب عنيد».
[2] رك: المكاسب، شيخ انصاري، تحقيق و تعليق سيد احمد كلانتر، ج 4، ص 187. شيخ در مكاسب اين قول را به مشهور نسبت داده و آن را مختار مفيد در «المقنعه» و شيخ طوسي در «المبسوط» و ابن زهره در «الغنيه» و ابن ادريس در «السرائر» و محقق در «الشرايع» و «قواعد» و شهيد اول در «اللمعه» و شهيد ثاني در «شرح لمعه» و علامه حلي در «تحرير الاحكام» و محقق كركي در «جامع المقاصد» و سيد علي طباطبائي در «رياض الاحكام» دانسته است و برخي از عبارات آنها را نقل كرده است.